صفحه ویژه: زندگینامه، کارنامه و نمایشنامه عسگراولادی

تاریخ ایرانی: اواخر دهۀ ۲۰ و اوایل دهۀ ۳۰ در برابر تحرکات روزافزون نیروهای خارجی به‌ویژه بریتانیا برای کسب امتیازات در مسیر بهره‌برداری از منابع زیرزمینی ایران، نوعی همراهی تاکتیکی میان نیروهای مذهبی و ملی‌گرایان شکل گرفت. این همگرایی مغتنم که بر سر منافع ملی و به‌ویژه حق ملی کردن صنعت نفت ایجاد شده بود، بعدها در جریان قیام سی تیر اوج گرفت و به بازگشت دکتر محمد مصدق به قدرت انجامید. از همان ابتدای شکل‌گیری این ائتلاف نانوشته و با گذشت زمان که بر استحکام آن افزوده می‌شد، تلاش‌ها برای ایجاد اختلاف میان ملیون و مذهبی‌ها و  برهم زدن ائتلاف میانشان، شدت گرفت. یکی از این اختلاف‌افکنی‌ها موضوع پیشنهاد حکومت به مجتبی نواب صفوی رهبر جمعیت فدائیان اسلام برای معرفی گزینۀ نخست‌وزیری بود؛ پیشنهادی که حبیب‌الله عسگراولادی عضو فقید حزب موتلفۀ اسلامی ماجرای آن را در کتاب خاطراتش که سه سال قبل از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شد، روایت کرده است.

عسگراولادی دربارۀ زمینه‌ها و انگیزه‌های حکومت و شخص شاه در ارائه این پیشنهاد می‌گوید: «محمدرضای خائن همواره سعی داشت تا ریشۀ اختلاف‌زا در بین گروه‌های موجود فراهم کند. از این رو علی‌رغم اینکه با ترور رزم‌آرا خود را باخته بود، با نیرنگ‌هایی چند، دوباره خود را پیدا کرد و مصدق را که از قاجار بود (دودمان پهلوی از قاجار هراس داشتند) با فشار مردم پذیرفت، اما [پیش از آن] نیرنگ‌هایی به کار برد.»

او با اشاره به یکی از نمونه‌های چنین نیرنگ‌هایی به نقل از حاج مهدی عراقی می‌گوید: «[شاه] وزیر دربار را می‌فرستد دنبال مرحوم نواب صفوی و به شهید نواب پیغام می‌دهد که این حق شماست که نخست‌وزیر را تعیین کنید. چون شما زحمت کشیدید و فداکاری کردید (در خصوص ترور رزم‌آرا). یک حق دیگر هم که ذهن مردم را توجیه می‌کند این است که اگر شما با کسی موافقت نکنید، نمی‌تواند نخست‌وزیر بماند و لذا اعلیحضرت مدنظر دارند که شما کسی را معرفی کنید.»

نواب خوش‌باور بود که پیشنهاد شاه را جدی گرفت

دبیرکل سابق حزب موتلفه با بیان اینکه پیشنهاد شاه به نواب «نیرنگ بسیار پیچیده‌ای بود»، می‌افزاید: «سلامت نفس و خوش‌باوری، سبب شد که چنین پیشنهادی از جانب رهبر فدائیان اسلام مورد اعتنا قرار بگیرد.» اینچنین بود که سید مجتبی نواب صفوی دست به استخاره شد تا گزینۀ مورد نظرش برای نخست‌وزیری را پیدا کند و از دل این فرآیند نام یکی از نمایندگان وقت مجلس شورای ملی به‌در آمد.

عسگراولادی در خاطراتش می‌گوید: «مرحوم نواب صفوی بدون اینکه به خود بباوراند که باید با آیت‌الله کاشانی یا دکتر مصدق و رهبران جبهۀ ملی مشورت کند، تنها با اتکا به استخاره، به این می‌رسد که سید محمود نریمان را به عنوان نخست‌وزیر انتخاب و معرفی کند. او با نامه‌ای سید محمود نریمان را برای نخست‌وزیری به شاه معرفی می‌کند.»

اما نخست‌وزیر پیشنهادی نواب که بود؟ سید محمود نریمان یکی از پانزده عضو جبهۀ ملی در مجلس شورای ملی بود و شخصیتی قابل قبول و معقول داشت. چنانکه به گفتۀ عسگراولادی «تا آن روز هیچ تندروی یا کندروی که از نهضت (جبهۀ ملی) عقب بماند و یا شعارهای تند تا بخواهد رهبری را برعهده بگیرد، نداشت و بسیار معتدل حرکت کرده بود. اما برای نخست‌وزیری آن زمان چیزهای دیگری لازم بود و خود او می‌گفت من فاقد این‌ها هستم و وقتی مرحوم نواب به او این پیشنهاد را می‌دهد، تعجب می‌کند و می‌گوید: به آیت‌الله کاشانی، دکتر مصدق و رهبران جبهۀ ملی پیشنهاد کنید تا آن‌ها شخصیتی را معرفی کنند.»

حبیب‌الله عسگراولادی در کتاب خاطرات خود جز این موضوع، بسیاری از وقایع دیگر تاریخی که خود شاهدشان بوده را نیز بازخوانی کرده است. نخستین بازداشت در جریان اعتراض به ایجاد رژیم اسرائیل، قیام سی تیر و خاطرات شخصی او از این واقعه، اختلافات پیش آمده میان هواداران کاشانی و مصدق که در پیروزی کودتای ۲۸ مرداد موثر افتاد، پیوستن به هیات‌های موتلفه و نهضت امام خمینی در ۱۵ خرداد، خاطراتی از دوران زندان ۱۳ ساله و افراد مختلف فعال در جریان مبارزات با رژیم پهلوی، ماجرای پرویز نیکخواه و گفت‌وگوهای ایدئولوژیک موتلفه و مجاهدین خلق در زندان، سفر به فرانسه و حضور در نوفل‌لوشاتو از جمله موضوعاتی است که در این کتاب روایت شده است. «تاریخ ایرانی» بخش‌هایی از این خاطرات را انتخاب کرده است که در پی می‌آید:

گفتند آقا فتوا داده فردا کسب و کار حرام است

دکتر مصدق مقدمه‌ای را برای واقعۀ سی تیر به دست خود فراهم کرد و آن اینکه وقتی کابینۀ خودش را در روزهای ۲۳ و ۲۴ تیر به محمدرضای خائن معرفی کرد، خود را نخست‌وزیر و وزیر دفاع معرفی نمود. تا آن روز وزیر دفاع حتما می‌بایست نظامی باشد و مورد تائید شاه می‌بود. دکتر مصدق با عمل خودش یکی از مقدمات واقعۀ ۳۰ تیر را فراهم کرد. او در این کار مقاومت کرد و مُصر بود که هم نخست‌وزیر باشد و هم وزارت دفاع را عهده‌دار شود. شاه ملعون نپذیرفت و دکتر مصدق استعفا کرد. مقدمۀ دیگر قیام سی تیر فتوای حضرت آیت‌الله کاشانی است. دکتر مصدق پس از استعفا به احمدآباد رفت. آیت‌الله کاشانی در مرکز شهر شاید در چند صد متری مجلس شورای ملی آن روز در پامنار، در منزلش مستقر بود و شب جمعه یا روز جمعه فتوایی را صادر کرد که روز دوشنبه سی تیر، روزی است که کسب و کار حرام است. این مقدمه را آیت‌الله کاشانی فراهم کرد. یادم است با برادر بزرگم که توده‌ای بود روز قبل ـ ۲۹ تیر ـ به خیابان پامنار رفته بودیم، دیدیم نانوایی شلوغ است. صحبت زیاد بود. به برادرم گفتم: «می‌دانی این شلوغی برای چیست؟ برای تعطیلی فرداست.» برادرم گفت: «حالا یک آخوندی حرفی زده، کی گوش می‌دهد.» از یک نفر پرسیدیم: «چه خبر است، چرا در صف نان ایستاده‌ای؟» گفت: «آیت‌الله کاشانی کسب را برای فردا حرام کرده است.»

کاشانی گفت علیه شاه شعار بدهید

[روز ۳۰ تیر] ما موفق شدیم بدن‌های مطهر شهدا را به منزل آیت‌الله کاشانی ببریم. ایشان تشریف آوردند و باز از شهدا تجلیل کردند و تشویق به مقاومت نمودند، بعد فرمودند: «شعارها چیست؟» گفته شد شعار: «مرگ بر قوام‌السلطنه، زنده‌باد دکتر مصدق و یا مرگ یا مصدق». فرمودند: «خودش را در شعارها هدف قرار بدهید؛ خود شاه را. تا خودش را در خطر قرار ندهید مردم را رها نمی‌کند.» بعد فرمودند: «از اینجا تقسیم بشوید؛ عده‌ای بروید بازار، عده‌ای بروید بهارستان و عده‌ای بروید توپخانه، مردم را دعوت کنید که بیایند و مقاومت شدیدتر بشود، یادتان باشد خودش (شاه) را مورد حمله قرار بدهید.» یادم است که از منزل ایشان بیرون آمدیم، دو قسمت شدیم: یک قسمت به طرف بهارستان و یک قسمت هم به طرف بازار حرکت کردیم. خوب هیجان فوق‌العاده شده بود، چون وقتی خونی به زمین ریخته می‌شود، کسانی که ایمانی دارند، بر هیجانشان افزوده می‌شود. اما برعکس، کسانی که ضعف دارند، وقتی که صدای شلیک می‌آید خودشان را می‌بازند و نمی‌توانند مقاومت کنند. شعارها عوض شد. تا آنجا که یادم است این دسته‌ای که به طرف بهارستان می‌رفتیم، شعارمان این بود: «ما بندۀ یزدانیم، ما پیرو قرآنیم، ما شاه نمی‌خواهیم.» این شعار هم هیجان فوق‌العاده‌ای را سبب شد.

دکتر مصدق فکر می‌کرد نیازی به مذهبی‌ها ندارد

در ۳۰ تیر ۱۳۳۱ شرایطی برای دکتر مصدق و ملیون پدید آمد ـ یا اینکه دشمنان ایران اسلامی صحنه‌سازی‌هایی کردند ـ که مصدق و همراهانش خیال کردند مردم گرایش ملی را رجحان می‌دهند و دکتر مصدق نیازی به بخش مذهبی ندارد. بر همین اساس از آیت‌الله کاشانی و بخش مذهبی فاصله گرفت و به بخش ملی و حتی به نیروهای چپ در کشور اتکا کرد. این اتکا باعث شد که نیروهای مذهبی اعتراض کنند و حتی بخش تند و به تعبیری افراطی مذهبی که از اول با حکومت دکتر مصدق با گرایش ملی مطلق مبارزه داشتند، مرحوم آیت‌الله کاشانی را زیر فشار قرار دادند که، ما از اول گفتیم این‌ها می‌خواهند اسلام را در کشور کنار بگذارند و برای این منظور از کنار گذاشتن روحانیت آغاز کردند و نهایتا اسلام را در کشور کنار خواهند گذاشت. این هیجان دوطرفه سبب شد که اکثر مردم از صحنۀ مبارزات سیاسی کنار بروند.

کمونیست‌ها از اختلافات بهره‌برداری کردند

در ۲۸ تیر ۱۳۳۱ که اعلامیه مرحوم آیت‌الله کاشانی برای بازگرداندن حکومت به دکتر مصدق و کنار زدن دولت تحمیلی قوام‌السلطنه صادر شد، مردم چنان به خیابان‌ها ریختند که مجالی برای نیروهای نظامی نگذاشتند. با اینکه تعداد زیادی به شهادت رسیدند اما واقعا خون بر شمشیر غالب شد و ناگزیر محمدرضای خائن، قوام‌السلطنه را عزل کرد و در روز ۳۰ تیر فرمان نخست‌وزیری دکتر مصدق را مجددا صادر کرد. اما با سیزده ماه فاصله یعنی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ درگیری بین دو بخش ملی و مذهبی اوج گرفت و کمونیست‌ها از این قضیه بهترین بهره‌برداری را کرده و خودشان را نیرویی نشان دادند که از دولت ملی حمایت می‌کند، لذا در کنار دکتر مصدق قرار گرفتند و بدین ترتیب مردم از صحنه‌ها کنار رفتند.

مردم می‌گفتند دعوا سر لحاف ملانصرالدین است

قضاوت منصفانه این است که یک بخش متعصب اطراف آیت‌الله کاشانی و یک بخش متعصب همراه دکتر مصدق بودند. کمونیست‌ها هم با تمام نیروهای کارگری یا کارمندی و فرهنگی خود در کنار نیروهای ملی، روش منافق‌گونه‌ای را در پیش گرفتند، اما مردم از صحنه کنار بودند و می‌گفتند که اصلا دعوا سر لحاف کهنه ملانصرالدین است. این‌ها سر تقسیم قدرت با هم اختلاف دارند و کارهایشان برای ملت و کشور نیست. دیگر حتی توجهی به کارهای هیچ کدام از این دو بخش در میان عامۀ مردم نبود.

کودتاچیان با شعار «هم شاه، هم مصدق» به خیابان کاخ آمدند

در ۲۵ مرداد وقتی شاه ملعون از ایران رفت، دولت مصدق شبه‌ کودتایی اعلام نمود و تعدادی را دستگیر کردند. منزل آیت‌الله کاشانی را نیز تحت کنترل و محاصره قرار داد. بنابراین ۲۵ تا ۲۸ مرداد نیروهای مذهبی نتوانستند کوچکترین تحرکی بکنند. روز ۲۸ مرداد از جنوب تهران و از منطقه‌ای بدنام در تهران عده‌ای حرکت کردند و با شعار «هم شاه، هم مصدق» توانستند به وسط شهر در خیابان فلسطین امروز ـ که آن روز خیابان کاخ بود و دکتر مصدق منزلش در قسمت میانی آن قرار داشت ـ بیایند. این‌ها آمدند روزنامه‌های باختر و کیهان را آتش زدند و به همراه نیروهای کودتاگر با نیروهای نظامی محافظ خانۀ دکتر مصدق و تعدادی دیگر با مدافعین کاخ سلطنتی درگیری نظامی پیدا کردند و شاید دو سه ساعت همدیگر را مورد حمله قرار دادند؛ ولی از مردم هیچ خبری نبود.

طیب گفت من به فرمان روحانیت حرکت کردم، نه شاه

یک شب در زندان مرا تازه از زیر شکنجه آورده و گوشۀ اتاق افتاده بودم، ماموری که آنجا بود برای اینکه مرا دلداری بدهد تا از دردهایم کاسته شود گفت: «این‌ها که چیزی نیست حل می‌شود، دوست داری از طیب چیزی برات بگویم.» گفتم: «بگو». گفت: «چند شب قبل از اعدام طیب یک هیاتی آمدند در زندان، چندتایشان نظامی بودند، چند تا ساواکی و یکی دو تا هم از شهربانی.» به طیب گفتند کارت تمام شد اعدام می‌شوی، مگر یکی از این سه تا کار را بکنی: یا به شاه نامه بنویسی و بگویی در مقابل حرکتی که در ۲۸ مرداد کردی تو را ببخشد؛ یا شاه را به ولیعهد قسم بدهی، علتش هم این بود که او یک چراغانی در جنوب تهران برای زایمان فرح کرده بود، گفتند شاه را به آن قسم بده، یا اینکه از خمینی تبری بجویی. طیب شکم بزرگی داشت، دستش را روی شکمش زد و گفت: «سه ماهه این شکم من از حرام پاک است، دیگر نمی‌خواهم آلوده بشوم. اما اینکه می‌گویی من از خمینی تبری بجویم. اگر این کار را بکنم خمینی بسیار خوشحال می‌شود تا اینکه من آلوده با او نسبت داشته باشم و در این باره خیلی گریه کرد.» بعد گفت: «من حاضر نیستم چنین کاری بکنم.» آن‌ها به او چند تا فحش دادند و یکی دو تا لگد هم به او زدند و گفتند: «خاک بر سرت، تو همان نبودی که روز ۲۸ مرداد آن کارها را کردی و لقب تاجبخش گرفتی، الان این جوری حرف می‌زنی؟» طیب گفت: «۲۸ مرداد هم یکی از علما به من گفت که اسلام در خطر است ـ اشاره به مرحوم بهبهانی ـ و توده‌ای‌ها مملکت را می‌خورند و مصدق نمی‌تواند در مقابل توده‌ای‌ها بایستد، من آن روز هم به فرمان روحانیت حرکت کردم نه برای شاه.» پس از آن ماموران بیشتر او را زدند.

جسارت نیکخواه در بیان عقیده، جوانان را جذب کرد

پرویز نیکخواه یک روشنفکر بسیار جسور و از نظر بیان اعتقادات و جلب نسل جوان به افکار و اندیشۀ خود، بسیار موفق بود و در پروندۀ شمس‌آبادی مرحوم که به طرف شاه شلیک کرد و کشته هم شد، نقش موثری داشت. البته تعدادی دیگر از روشنفکران نیز در این پرونده دیده می‌شدند، اشخاصی همچون آقای منصوری و آقای کاشانی، اما ایشان یک جسارت خاصی در بیان عقیده داشت و در خصوص جذب جوانان به اندیشه موفق بود؛ به گونه‌ای که تعدادی را به خودش جلب کرده بود و به این خاطر اسباب یک دوره تبعید شد.

روی اعضای حزب ملل و موتلفه تاثیر گذاشت

ما به دیگر برادرها می‌گفتیم که این آدم، آدم خطرناکی است. او هم از نظر عقیده و هم از نظر روش با ما اختلاف دارد. اما با این حال او روی تعدادی اثرگذاری داشت. افرادی همچون کیوان مهشید و آقای ایپکچی که با ما بود نیز از او تاثیر پذیرفتند، باعث شد که این‌ها در شرایط سخت تبعید، در اتاق و سلول‌های محدود، تغییر ذهنی پیدا کنند. یکی از این‌ها که تغییر ذهنی پیدا کرد، خود همان پرویز نیکخواه بود که ظاهرا در زندان بروجرد بود و از همان جا رفت پشت تلویزیون و بر انقلاب شاه و مردم و بر خیلی مسایل صحه گذاشت و با فاصلۀ کمی هم آزاد شد و مورد توجه رژیم قرار گرفت، به صورتی که حتی تا مقام شهردار تهران هم بالا رفت و در اول انقلاب اسلامی اعدام شد. آثاری که او بر تعدادی از اعضای حزب ملل اسلامی و موتلفه داشت، بسیار مخرب بود. آقای عباس مدرسی‌فر جزو کسانی است که به واسطۀ ارتباط با او به کرمانشاهان تبعید شد و در آنجا که تنها ماند یک حالت دوگانه‌ای پیدا کرد. بعدها وقتی ایشان را به تهران باز گرداندند، نماز جماعت را تحمل نمی‌کرد و حتی وسط نماز جماعت ما، رادیو روشن می‌کرد و موسیقی گوش می‌داد.

در فتنۀ نیکخواه بعضی برادران خودمان را از دست دادیم

کیوان مهشید که با ما به برازجان تبعید شد و ما در آنجا با هم بودیم، وقتی رادیو اعلام کرد که پرویز نیکخواه رژیم را تائید کرده، با مشت به سر خودش می‌کوبید و می‌گفت: «حال من مثل این است که از یک ارتفاعی سقوط کرده باشم و در حال از بین رفتن باشم، تکه و پاره شدم.» فتنۀ پرویز نیکخواه در زندان برای زندانبان‌ها خیلی نفع و برای گروه‌های اسلامی ضررهایی داشت و ما بعضی از برادران خودمان را از دست دادیم.

بیژن جزنی می‌خواست کپی حرکت مائو را اجرا کند

موضوع دیگر در سال‌های اولیۀ حضور ما در زندان، فتنۀ جزنی بود. در زندان خبردار شدیم یک گروه که وابسته به شاه بوده را گرفتند که شخصی به نام بیژن جزنی در راس آن است و تعدادی از روشنفکران در سطوح مختلف نیز همراه آن بودند. این‌ها نه بر ضد مذهب کار می‌کردند و نه مذهبی بودند، نه بر ضد ملی‌گراها کار می‌کردند و نه ملی‌گرا بودند. این‌ها می‌خواستند کپی حرکت مائو را در چین اجرا کنند.

فرار جزنی و یارانش شرایط زندان را سخت کرد

این‌ها نقشه کشیدند که از زندان فرار کنند و بسیار ساده‌اندیشانه چهار نفرشان از زندان گریختند. در حالی که این فرار اصلا دامی بود که پلیس و ساواک جلوی آن‌ها گستردند و کاملا پیدا بود که موفق به فرار نمی‌شوند. آن‌ها از دیوار زندان به پشت بام رفتند و وقتی از طرف دیگر بام به پایین آمدند، محاصره شده و هر چهار نفرشان را گرفتند. در اثر برنامۀ آن‌ها ـ یعنی فرار این چهار نفر ـ شرایط زندان بسیار سخت و خشن شد. این چهار نفر را که دستگیر کردند، بعضی از رهبرانشان را هم گرفتند و به زندان انفرادی بردند. شرایط زندان بسیار سخت و خشن شد. این چهار نفر را که دستگیر کردند، همۀ امکانات را در زندان از ما پس گرفتند. حتی چراغ خوابی که برای مطالعه داشتیم را جمع کردند و فقط چراغ سقف به صورت شبانه روز روشن بود. همچنین ساعت سکوت برقرار کردند که در آن ساعت، هیچ کس نباید رفت و آمد می‌کرد. نماز را هم جزء برنامه نیاوردند. آن‌ها را که دستگیر کردند. بعضی از رهبرانشان را هم گرفتند و به زندان انفرادی بردند. شرایط برای ما نیز سخت‌تر شد، تمام کتاب‌ها و لوازم‌ ما را بردند؛ به جز یک دست لباس، همه چیز را بردند. شدیم مثل روزهای اولی که دستگیر شده بودیم یعنی از لحاظ امکانات تا آن سطح پایین آمدیم.

معجزۀ آقای انواری ماشین را پنچر کرد!

وقتی قرار شد ما را به برازجان تبعید کنند، ابتدا سوار اتوبوس کردند و به طرف شمس‌العماره حرکت دادند تا از آنجا سوار اتوبوس شده، از راه اصفهان و شیراز و کازرون به برازجان ببرند. در خیابان ناصرخسرو آقای انواری گفت: «ما را کجا می‌برند.» ما گفتیم: «ظاهراً ما را به شمس‌العماره می‌برند تا در گاراژ ترانسپورت سوار اتوبوس کنند و به برازجان ببرند.» آقای انواری گفت: «صاحب‌مرده پنچر هم نمی‌شود.» ناگهان اتوبوس همان‌جا جلوی ساختمان اقتصاد و دارایی پنچر شد. ژاندارم‌ها ریختند پایین و پیش‌فنگ و پافنگ کردند و ما را در حلقۀ امنیتی خود قرار دادند که به ماشین حمله نشود. خلاصه ما را تحت‌الحفظ از آنجا به سمت شمس‌العماره حرکت دادند. در این بین مردم ما را دیدند و به خانواده‌های ما اطلاع دادند. جلوی شمس‌العماره جمعیت نسبتاً زیادی جمع شد - خدا رحمت کند - پدر شهید عراقی، با تعدادی آمده بود، صحنۀ بسیار خوبی شد. آن وقت‌ها ما به آقای انواری می‌گفتیم که پنچر شدن ماشین از معجزات شماست.

بعد از مباحثه با مجاهدین، ضد انقلاب شدیم

شهید لاجوردی معتقد بود که مجاهدین خلق مسلمان نیستند، مشرک به زندان آمده‌اند و الان ملحد هستند. گفتم بنشینیم با این‌ها در خصوص ایدئولوژی‌مان صحبت کنیم. این مساله را با آن‌ها مطرح کردیم و پذیرفتند. قرار گذاشتیم هشت نفر از سران این‌ها و سه نفر از ما جلساتی با هم داشته باشیم. چندین جلسه ۵ یا ۶ ساعته با این‌ها داشتیم، راجع به اینکه تازه‌واردها در زندان چه مرحله‌ای دارند، از نظر اقتصادی و ایدئولوژی، از نظر اعمال، از نظر اخلاق، از نظر روش‌ها و منش‌ها، سوابق سیاسی تشکل‌ها در کشور، سوابق سیاسی خود این‌ها، مواضع امام، در خصوص همۀ این مسائل بحث کردیم و مورد بررسی قرار دادیم. آخرین شب، دیگر این‌ها هیچ مطلبی برای گفتن نداشتند. خدا رحمت کند شهید لاجوردی را، هم صریح‌اللهجه بود و هم نسبتاً پر مطالعه و هم الفاظ خوبی را برای بیان مطالب استخدام می‌کرد. ایشان جواب قانع‌کننده‌ای برای مطالب آن‌ها داشت. آن شب که آن‌ها از پیش ما رفتند، فردا صبح اعلام کردند اسدالله لاجوردی، ابوالفضل حاج حیدری و حبیب‌الله عسگراولادی هر سه نفر ضدانقلاب هستند و بر همین اساس شروع به تخریب ما کردند و هر کس از زندان خارج می‌شد، سعی می‌کردند توسط او پیغامی برای علما و شخصیت‌ها علیه ما بدهند.
 

 نقش عسگراولادی در بازداشت سران حزب توده به روایت محمد توسلی

 تاریخ ایرانی: مهندس محمد توسلی،‌ اولین شهردار تهران بعد از انقلاب و از اعضای نهضت آزادی ایران در گفت‌وگو با روزنامه «قانون» درباره حبیب‌الله عسگراولادی گفت: «بی‌تردید حبیب‌الله عسگراولادی از پیشکسوتان جریان راست سنتی است. ایشان از جمله افراد اولیه هیات‌های موتلفه بودند که از سال ۱۳۴۱ و در زمانی که امام خمینی(س) در قم بودند تشکیل شدند و به نهضت پیوستند و بعد‌ها در جریان قضیه ترور منصور ایشان نیز جز متهمان و بازداشت‌شدگان بودند و در ‌‌نهایت نیز در آن زمان به تحمل حبسی طولانی مدت محکوم شدند. من نیز در سال ۱۳۵۰ و در جریان کمک به سازمان مجاهدین خلق به همراه مرحوم مهندس سحابی و آیت الله ‌هاشمی ‌رفسنجانی بازداشت شدم و ابتدا به سه سال و سپس به یک سال حبس محکوم شدم که ۶ ماه از این یک سال را در زندان شماره ۴ قصر و در کنار زندانیان ملل اسلامی، افسران حزب توده و همچنین محکومان موتلفه گذراندم. در آنجا توانستم بیش از پیش با مرحوم حاج مهدی عراقی و مرحوم انوری و مرحوم عسگراولادی آشنا شوم. آقای عسگراولادی تحصیلات عالیه نداشت ولی در زندان تحصیلات خود را دنبال می‌کرد. در‌‌ همان زندان مشخص بود در وهله اول بسیار متشرع و اخلاق‌مدار هستند و در وهله بعدی بسیار به مطالعه علاقه دارند و حتی در کلاس‌هایی که ما در زندان برگزار می‌کردیم نیز شرکت می‌کردند و توانسته بودند با هم‌بندیان خود ارتباطات خوبی برقرار کنند. بعد از انقلاب بین مدیران دولت موقت و جریان راست سنتی شکاف و فاصله افتاد که باعث شد رابطه ما کمتر شود. با تمام این تفاسیر ما به شکل مقطعی دیدارهای خود را حفظ کردیم و به تبادل نظر پرداختیم و در ‌‌نهایت نیز آخرین دیدار ما بر می‌گردد به زمانی که ایشان در بیمارستان دی بستری بودند که به همراه آقای مهندس صباغیان به عیادت ایشان رفتیم.» وی افزود: «حزب موتلفه اسلامی‌ امروز‌‌ همان تعالی یافته هیات‌های موتلفه است که در سال ۱۳۴۱ در کنار امام تشکیل شد. پایگاه اصلی این هیات‌‌ها بخش تجاری بازار بود و در ‌‌نهایت این حزب به بازوی اجرایی جریان روحانیت تبدی